Nowelizacja przepisów PIT i ZUS w Polskim Ładzie 2.0

W dniu 15 czerwca została opublikowana w Dzienniku Ustaw nowelizacja zmieniająca przepisy ustawy o PIT, będącą realizacją zapowiedzi wprowadzenia tzw. Polskiego Ładu 2.0, który w swoich założeniach modyfikuje obowiązujące od 1 stycznia 2022 roku regulacje dotyczące rozliczenia podatku dochodowego od osób fizycznych. Część przepisów tej nowelizacji ma mieć zastosowanie retroaktywne od początku roku.

• Najważniejszą zmianą jest wprowadzenie niższej, 12% stawki podatku dla osób rozliczających się na zasadach ogólnych. Obniżenie stawki podatku z 17% do 12% ma za zadanie uprościć rozliczenie podatku oraz zastąpić ulgę dla pracowników (tzw. ulgę dla klasy średniej), która obowiązywała od 1 stycznia 2022 roku dla miesięcznych przychodów podatników mieszczących się w przedziale PLN 5,701 – PLN 11,141. Zmianą objęci zostaną wszyscy podatnicy opodatkowani na zasadach ogólnych, co oznacza, że ich dochód w pierwszym progu podatkowym będzie opodatkowany niższym o 5 punktów procentowych podatkiem dochodowym.
• Jako że wyeliminowanie „ulgi dla kasy średniej” (wraz z wprowadzeniem niższej stawki podatkowej) ma obowiązywać retroaktywnie, zostało zagwarantowane, że podatnicy nie mogą być w związku z likwidacją ulgi w sytuacji gorszej, niż przewidują to przepisy będące w mocy od 1 stycznia 2022 r. Dlatego dla tych podatników, dla których rozliczenie na wcześniejszych zasadach (tj. przy skali 17-32% oraz wykorzystaniu ulgi dla klasy średniej) okazałoby się korzystniejsze, wprowadzono przepis gwarantujący, że będą oni mogli rozliczyć podatek za 2022 rok przy wykorzystaniu dotychczasowych mechanizmów (wprowadzonych do Ustawy o PIT od stycznia 2022 r.), tak, aby ich sytuacja była niepogorszona. Wyliczenia oraz porównania wysokości podatku będą dokonywały organy podatkowe.
• Ustalona od 2022 roku wyższa kwota wolna od podatku w wysokości 30 000 PLN na rok nie uległa zmianie, jednakże naturalną konsekwencją obniżenia stawki podatku dochodowego w pierwszym progu będzie obowiązywanie nowej kwoty zmniejszającej podatek, która wyniesie rocznie 3 600 PLN (30 000 PLN x 12% = 3 600 PLN), a miesięcznie - 300 PLN, zamiast obecnych 425 PLN.

• Nowelizacja Polski Ład 2.0 przewiduje rozszerzenie katalogu osób, które będą mogły skorzystać z kwoty zmniejszającej podatek także od razu na bazie miesięcznej o osoby osiągające dochody z działalności wykonywanej osobiście (tj. np. z umów zlecenie czy umów o dzieło). Dotychczas taka możliwość zarezerwowana była wyłącznie dla pracowników. Tym samym, zaliczki miesięczne takich osób powinny być niższe w stosunku do dotychczasowych zasad, a ich wysokość bardziej adekwatna względem wyliczenia ostatecznego zobowiązania podatkowego.
• Wprowadzenie obniżenia stawki podatku dochodowego spowoduje również uchylenie specjalnego mechanizmu przedłużenia poboru i wpłaty zaliczek na podatek w trakcie 2022 roku według zasad obowiązujących w 2021 roku, tym samym znosząc obowiązek nałożony na płatników w zakresie porównywania wysokości zaliczki na podatek według zasad obowiązujących w 2021 i w 2022 roku i wyboru korzystniejszego dla podatnika scenariusza. Przepisy te były uznawane za bardzo skomplikowane i utrudniające wyliczenie zaliczki.

• Podatnik składa płatnikowi wyłącznie na piśmie oświadczenia i wnioski, które mają wpływ na wysokość ich zaliczki na podatek. W toku prac legislacyjnych pojawił się pomysł, żeby zobowiązać płatnika do poinformowania (przed pierwszą wypłatą) nowego pracownika o możliwościach złożenia oświadczeń i wniosków mających wpływ na obliczenie zaliczki, ale ostatecznie przepis ten nie został uchwalony.
• Podatnik jest obowiązany wycofać lub zmienić złożone uprzednio oświadczenie lub wniosek, jeżeli uległy zmianie okoliczności mające wpływ na obliczenie zaliczki, a płatnik nie będzie ponosił odpowiedzialności za zaniżenie podstawy opodatkowania w razie, gdy będzie ono wynikało ze złożonych przez podatnika oświadczeń.
• Wycofanie i zmiana złożonego uprzednio oświadczenia lub wniosku następuje w drodze nowego oświadczenia lub wniosku. Oświadczenia i wnioski mające wpływ na obliczenie zaliczki dotyczą również, co od zasady, kolejnych lat podatkowych, chyba że odrębny przepis stanowi inaczej.
• Dodatkowo dla tych podatników, których przewidywane dochody nie przekroczą w roku podatkowym kwoty wolnej od podatku (tj. 30 000 PLN) wprowadzona została możliwość złożenia oświadczenia, po którym płatnik nie będzie zobowiązany obliczać zaliczki na podatek.
• Kolejną odpowiedzią na problemy podatników związane z konsekwencjami złożenia (lub niezłożenia) oświadczeń PIT-2 powodujących stosowanie kwoty zmniejszającej podatek na bazie miesięcznej dla podatników posiadających więcej niż jednego pracodawcę, jest wprowadzenie upoważnienia (dla nie więcej niż trzech płatników) do obliczenia zaliczek na podatek z zastosowaniem kwoty zmniejszającej podatek w odpowiedniej proporcji (300 PLN przy jednej umowie, 150 PLN przy dwóch, 100 PLN przy trzech umowach).

Ogólne zasady kalkulacji składki na ubezpieczenia zdrowotne zostały utrzymane w obowiązującym od 1 stycznia 2022 roku kształcie, jak również zachowany został brak możliwości odliczenia od podatku 7,75% składki na ubezpieczenia zdrowotne. Jednakże dla pewnych grup podatników zostały wprowadzone szczególne zasady dopuszczające możliwość odliczenia składki zdrowotnej od dochodu na specjalnych zasadach:

• do kwoty 8 700 PLN w 2022 r. u osób prowadzących działalność gospodarczą opodatkowaną 19% stawką liniową;
• o 50% kwoty zapłaconych składek zdrowotnych u osób prowadzących działalność gospodarczą opodatkowaną ryczałtem;
• o 19% zapłaconych składek zdrowotnych u osób prowadzących działalność gospodarczą opodatkowanych kartą podatkową.

Wynika to z tego powodu, że osoby samozatrudnione rozliczające się na zasadach ogólnych, będą mogły skorzystać z obniżenia stawki podatkowej z 17% do 12% (a z kolei przedsiębiorcy, którzy wybrali ryczałt bądź stawkę liniową czy kartę podatkową, nie skorzystają na obniżce stawki, dlatego też dopuszczono możliwość odliczenia składki zdrowotnej). Tym samym, wyłącznie dla przedsiębiorców rozliczających swoje dochody na zasadach ogólnych utrzymany zostanie brak odliczenia składki na ubezpieczenia zdrowotne i ci podatnicy nie będą mogli odliczyć żadnej części zapłaconej składki.

Z uwagi na zmiany przepisów podatkowych w trakcie roku, dopuszczona została możliwość ponownego wyboru sposobu rozliczenia dochodów z działalności gospodarczej opodatkowanej na zasadach ogólnych, dla przedsiębiorców, którzy wybrali pozostałe formy opodatkowania tj. podatek liniowy czy zryczałtowany podatek od niektórych przychodów. Wybór będzie mógł zostać dokonany:

• w przypadku przedsiębiorców opodatkowanych liniowo: po zakończeniu roku podatkowego 2022 za cały rok podatkowy przez podatników, którzy wybrali opodatkowanie podatkiem liniowym, poprzez złożenie zeznania podatkowego za 2022 r. na formularzu PIT-36 (w miejsce PIT-36L);
• w odniesieniu do podatników stosujących dotychczas ryczałt od przychodów ewidencjonowanych:
  • po zakończeniu roku podatkowego 2022 r. - w tym wariancie opodatkowanie progresywne będzie skuteczne w odniesieniu do całkowitego dochodu osiągniętego w 2022 roku);
  • zmiana w trakcie roku – dla podatników opodatkowanych na zasadzie ryczałtu, którzy nie złożyli w 2022 roku oświadczenia o rezygnacji - poprzez oświadczenie o rezygnacji z opodatkowania ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych osiągniętych w okresie 1 lipca 2022 r. - 31 grudnia 2022 r. Termin na złożenie oświadczenia upływa 22 sierpnia 2022 roku. Podatnicy, którzy zdecydują się na to rozwiązanie będą zobowiązani złożyć dwa zeznania: PIT-28 z uwzględnieniem dochodu osiągniętego do 30 czerwca 2022 r. oraz PIT-36 w odniesieniu do dochodu za okres od 1 lipca 2022 r. Oświadczenie to skutkuje zmianą metody opodatkowania także na kolejne lata (chyba, że podatnik dokona wyboru innej formy opodatkowania).

Warto także zwrócić uwagę, na zmiany, które będą miały wpływ na rozliczanie zaliczek przez płatników:

• Nastąpiło przywrócenie preferencji do wspólnego rozliczenia z dzieckiem dla osób samotnie wychowujących dzieci na zasadach obowiązujących przed 2022 r. (w miejsce obowiązującej od 01.01.2022 r. ulgi podatkowej dla rodziców samotnie wychowujących dziecko w postaci odliczenia od podatku w zeznaniu rocznym w wysokości 1,5 tys. PLN). Jednocześnie, płatnik będzie mógł stosować sposób preferencyjnego naliczania zaliczek (tj. taki jak przy naliczaniu zaliczek przy rozliczeniu z małżonkiem nie osiągającym dochodów) także dla rodziców samotnie wychowujących dziecko.
• Jeżeli podatnik złoży płatnikowi oświadczenie, że za dany rok zamierza opodatkować dochody z małżonkiem lub jako samotny rodzic:
  •  dochody podatnika nie przekroczą kwoty 120 000 zł, a małżonek lub dziecko nie uzyskują żadnych dochodów, które łączy się z dochodami podatnika – zaliczki za wszystkie miesiące roku podatkowego wynoszą 12% dochodu uzyskanego w danym miesiącu od tego płatnika i są dodatkowo pomniejszane za każdy miesiąc o kwotę stanowiącą 1/12 kwoty zmniejszającej podatek,
  • dochody podatnika przekroczą kwotę 120 000 zł, a dochody małżonka lub dziecka, które łączy się z dochodami podatnika, nie przekraczają tej kwoty – zaliczki za wszystkie miesiące roku podatkowego wynoszą 12% dochodu uzyskanego w danym miesiącu od tego płatnika.
• Ponadto warto zauważyć, że wzrostowi z 3 089 PLN do 16 061,28 PLN (12-krotność renty socjalnej) uległa wysokość dochodów osiągniętych przez pełnoletnie uczące się dziecko, warunkująca możliwość skorzystania z preferencyjnego opodatkowania dochodów osoby samotnie wychowującej dziecko, skorzystania ze zwolnienia w ramach dla rodzin 4+ i z podatkowej ulgi z tytułu wychowania dzieci.
• Zasiłki macierzyńskie będą się kwalifikowały do zastosowania ulg wprowadzonych przez Polski Ład. W przypadku nowych zwolnień przedmiotowych do 85 528 PLN (tj. dla przychodów uzyskiwanych w ramach ulgi na powrót, ulgi dla młodych, ulgi dla rodzin 4+, ulgi dla seniora) katalog przychodów, które mogą zostać objęte takim zwolnieniem, został rozszerzony również o zasiłki macierzyńskie.
• Ponadto, w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnym, katalog osób obowiązkowo ubezpieczonych został poszerzony ze wspólników spółki jawnej, spółki partnerskiej lub spółki komandytowej również na komplementariuszy w spółce komandytowo-akcyjnej, przy czym zmiana ta wejdzie w życie dopiero od stycznia 2023 r.
• Warto także wspomnieć, że nastąpiło doprecyzowanie przepisów dotyczących obowiązku podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu przez prokurentów – prokurenci zostali wprost ujęci w przepisie określającym katalog osób podlegających obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu. Jednak należy podkreślić, iż w uzasadnieniu do projektu wskazano wyraźnie, że ta zmiana (objęcie wynagrodzeń prokurentów składką zdrowotną) nastąpiła już od 1 stycznia 2022 roku, a teraz jest tylko doprecyzowana.

• Najważniejszą zmianą jest wprowadzenie niższej, 12% stawki podatku dla osób rozliczających się na zasadach ogólnych. Obniżenie stawki podatku z 17% do 12% ma za zadanie uprościć rozliczenie podatku oraz zastąpić ulgę dla pracowników (tzw. ulgę dla klasy średniej), która obowiązywała od 1 stycznia 2022 roku dla miesięcznych przychodów podatników mieszczących się w przedziale PLN 5,701 – PLN 11,141. Zmianą objęci zostaną wszyscy podatnicy opodatkowani na zasadach ogólnych, co oznacza, że ich dochód w pierwszym progu podatkowym będzie opodatkowany niższym o 5 punktów procentowych podatkiem dochodowym.
• Jako że wyeliminowanie „ulgi dla kasy średniej” (wraz z wprowadzeniem niższej stawki podatkowej) ma obowiązywać retroaktywnie, zostało zagwarantowane, że podatnicy nie mogą być w związku z likwidacją ulgi w sytuacji gorszej, niż przewidują to przepisy będące w mocy od 1 stycznia 2022 r. Dlatego dla tych podatników, dla których rozliczenie na wcześniejszych zasadach (tj. przy skali 17-32% oraz wykorzystaniu ulgi dla klasy średniej) okazałoby się korzystniejsze, wprowadzono przepis gwarantujący, że będą oni mogli rozliczyć podatek za 2022 rok przy wykorzystaniu dotychczasowych mechanizmów (wprowadzonych do Ustawy o PIT od stycznia 2022 r.), tak, aby ich sytuacja była niepogorszona. Wyliczenia oraz porównania wysokości podatku będą dokonywały organy podatkowe.
• Ustalona od 2022 roku wyższa kwota wolna od podatku w wysokości 30 000 PLN na rok nie uległa zmianie, jednakże naturalną konsekwencją obniżenia stawki podatku dochodowego w pierwszym progu będzie obowiązywanie nowej kwoty zmniejszającej podatek, która wyniesie rocznie 3 600 PLN (30 000 PLN x 12% = 3 600 PLN), a miesięcznie - 300 PLN, zamiast obecnych 425 PLN.

Warto wymienić także niektóre inne zmiany, które mogą mieć znaczenie dla podatników:

• Zmiana ulgi na zabytki. Uchylono możliwości odliczenia wydatków na zakup zabytku nieruchomego i dodatkowo modyfikacja odliczenia poprzez umożliwienie rozliczenia wydatków na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków, po ich zakończeniu i uzyskaniu zaświadczenia konserwatora zabytków - przy czym zmiana następuje od 2023 roku, z zachowaniem dotychczasowych zasad przy wydatkach poniesionych do 31 grudnia 2022 roku.
• Dokonano doprecyzowania przepisów w zakresie preferencji podatkowych w związku z odpłatnym zbyciem akcji nabytych w pierwszej ofercie publicznej (IPO) – przyznano możliwość rozliczania straty poniesionej w związku ze zbyciem akcji nabytych w ramach IPO, odstępując tym samym od zasady braku możliwości rozliczania strat powstałych w związku z przychodami, z których dochód jest zwolniony z opodatkowania.
• Nastąpiło podwyższenie kwoty podatku przekazywanej organizacjom pożytku publicznego z 1% do 1,5%.
• Ustawodawca przewidział także możliwość zmiany formy opodatkowania dla osób osiągających przychody z najmu prywatnego w roku 2022, które opodatkowują je obecnie z zastosowaniem ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Po zakończeniu roku podatkowego będą oni mogli rozliczyć dochód z najmu uzyskany w całym 2022 r. z zastosowaniem skali podatkowej, składając formularz PIT-36 w miejsce formularza PIT-28.
• Zmiana terminu składania zeznań podatkowych - dla podatników opodatkowujących swoje dochody z zastosowaniem ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych termin został wydłużony do 30 kwietnia następnego roku i ujednolicony z pozostałymi formularzami. Zmiana dotyczy zeznań składanych za 2022 r.

Powyższe zmiany, szczególnie dotyczące oświadczeń i komunikacji do pracowników, mogą mieć znaczący wpływ na osoby zatrudnione w działach HR i odpowiedzialne za procesy płacowe.

Sugerujemy przegląd stosowanych w firmie procesów komunikacyjnych do pracowników wraz z aktualizacją pakietu oświadczeń do wypełnienia przez pracowników oraz wdrożenie odpowiednich zmian wraz z wejściem w życie nowych przepisów.

Poniżej przedstawiamy również główny zakres proponowanych zmian w ujęciu porównawczym do zmian obowiązujących od 1 stycznia 2022 roku:

Autorzy:
Anastazja Naumczyk-Turecka, Starsza Menedżerka w Zespole Rozwiązań dla Pracodawców
Adriana Brzostowska, Starsza Konsultantka w Zespole Rozwiązań dla Pracodawców
Bartłomiej Łukasik, Starszy Konsultant w Zespole Rozwiązań dla Pracodawców